تاثیر کم آبیاری و نانو کود بر خصوصیات زایشی گیاه ریحان (basilicum L. Ocimum)

چکیده سابقه و هدف: ریحان (Ocimum basilicum L.) یکی از گیاهان مهم متعلق به تیره نعناع (Lamiaceae) است که به‌عنوان گیاه دارویی، ادویه‌ای و همچنین به‌صورت سبزی تازه مورداستفاده قرار می‌گیرد. امروزه با افزایش جمعیت، کم شدن منابع آبی و همچنین افزایش قیمت زمین‌های کشاورزی، کشاورزی به روش مکانیزه از اهمیت خاصی برخوردار شده و در این میان با ورود نانوتکنولوژی به عرصه تولید کودها، از یک‌سو به دلیل پایین آمدن pH محصولات و نیز ریز شدن ذرات کودی تا حد یون قدرت جذب آن‌ها توسط گیاه به نحو چشمگیری افزایش‌یافته و از سوی دیگر با توجه به نیاز کمتر به کودها توجیه اقتصادی و هزینه تولید در واحد سطح برای کشاورزان بسیار مناسب شده است. مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر جهت بررسی اثر متقابل کم آبیاری، بافت خاک و استفاده از نانو کود بر اجزای عملکرد گیاه ریحان دارویی بود که در دو بافت سبک (W1) و متوسط (W2) روی گیاه ریحان آزمایشی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 18 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای کم آبیاری شامل سه سطح آبیاری (ETc %100I1=)، (ETc %75I2=) و (ETc %50I3=) و تیمار کود شامل 3 سطح نانو کود با غلظت کامل (F1)، 70 درصد غلظت نانو کود (F2) و عدم استفاده از نانو کود (F3) بر روی بوته‌ها اعمال گردید. یافته‌ها: نتایج آنالیز واریانس حاکی از آن بود که آبیاری اثر معنی‌داری روی موسیلاژ، شاخص تورم، درصد اسانس، وزن بذر در بوته، تعداد بذر در بوته، تعداد شاخه جانبی، تعداد و ارتفاع گل‌آذین، تعداد گره در بوته و عملکرد دانه دارد. بررسی اثر متقابل بافت خاک، نانو کود و آبیاری روی پارامترهای اشاره‌شده در سطح 01/0 معنی‌دار شده به‌طوری‌که بیشترین مقدار موسیلاژ (40/0 گرم) در تیمار F2I2W1، شاخص تورم (67/67 میلی‌لیتر) در تیمار F1I1W2، درصد اسانس (833/0) در تیمار F1I3W1، تعداد گره در بوته (125)، ارتفاع گل‌آذین (66/10 سانتی‌متر)، تعداد بذر در بوته (2712)، وزن بذر در بوته (36/3 گرم) در تیمار F1I1W2 و کمترین آن نیز در تیمار W2I3F3 به-دست آمد. همچنین بیشترین مقدار عملکرد دانه (26/61 گرم بر مترمربع) در تیمار با بافت خاک لومی-شنی، آبیاری کامل و نانو کود با غلظت 100 درصد (W1I1F1) حاصل شد که نشان‌دهنده تأثیر نانو کود بر بهبود عملکرد ریحان است. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیقات حاکی از آن بود که تیمار آبیاری اثر معنی‌داری روی خصوصیات رشد گیاه ریحان داشته است و با افزایش تنش بر گیاه ریحان به علت کمبود رطوبت لازم برای رشد مطلوب گیاه منجر به کاهش صفات موردبررسی و حصول نامطلوب شاخص‌های رشد شده است. درحالی‌که با افزایش تنش آبی درصد اسانس گیاه ریحان افزایش‌یافته است، به‌طوری‌که بیشترین درصد اسانس در تیمارF1I3W1 و F1I3W2 به‌دست آمد و نشان می‌دهد که نانو کود تأثیر مثبتی بر درصد اسانس گیاه ریحان داشته است. نتایج نشان می‌دهد که آبیاری، بافت خاک و نانو کود اثر معنی‌داری روی موسیلاژ و شاخص تورم دارد به‌طوری‌که در سطح احتمال 99 درصد معنی‌دار شده است.